Munzur Press, bölgede çok önemli bir gazetecilik faaliyeti yürütüyor. Bu ilk yazımda bütün Munzur Press emekçilerini ve okuyucularını selamlıyorum.
Doğu ve Güneydoğu bölgeleri 2022 yılını ekonomik ve siyasi kaosun gölgesinde geçirdi. Ekonomik olarak zaten dezavantajlı olan bölge 2022 yılında gelen zamlarla birlikte büyük bir krizin içine girdi.
Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde Mart 2019 seçimlerinde HDP; 3 büyükşehir, 5 il, 45 ilçe ve 12 belde belediyesi olmak üzere toplamda 65 belediyenin başkanlığını kazanmıştı. Şu anda ise HDP’nin sadece 6 belediyesi kaldı. Kayyum atanan belediyeler bölgede çok tartışılırken HDP'li belediye başkanları ve yöneticilerine yönelik soruşturmalar ve davalar da devam etti. Van, Diyarbakır ve Mardin gibi büyükşehirlerde kayyumlar çok tartışıldı. Valilerin aynı zamanda kayyum görevi de gördüğü kentlerde işçi alımlarından belediye yönetici alımlarına kadar çok ciddi iddialar ve tartışmalar oldu. Bölgede bunlar yaşanırken ilk defa muhalefette bulunan 6 partinin de bir araya gelip ortak çalışmalar yürüttüğünü gördük. Millet İttifakı olarak başlayan birliktelik daha sonra 6 partili bir ittifaka dönüştü. İttifakın bölgedeki temsilcileri belli aralıklarla bir araya geldi, toplantılar yaptı. Bölgede yapılan anket ve araştırmalarda AKP-MHP'nin oylarının düşerken CHP ile DEVA'nın ise oylarının arttığı belirtildi.
CHP'NİN BÖLGEDE ÇOK FAZLA YER ALDIĞI BİR YIL OLDU
CHP bölgede çok ciddi bir revizyona giderek birçok il başkanını görevden alarak olağanüstü kongreye gitti. Van, Diyarbakır gibi büyükşehirlerde CHP sadece il yönetimlerini değiştirmekle kalmadı aynı zamanda bölgedeki aşiret liderlerinden bazılarını da kadrolarına kattı. Daha önce AKP ve HDP'de de siyaset yapmış olan aşiret liderlerinin CHP'ye katılması, CHP açısından yeni bir süreç olarak değerlendirildi. CHP'nin Doğu Masası bölgede çalışmalarına devam etti. Milletvekillerinden oluşan heyetler bölgedeki kentleri dolaşarak STK toplantıları yaptı. Kılıçdaroğlu da İstanbul, Ankara ve İzmir büyükşehir belediye başkanları dahil olmak üzere bütün belediye başkanlarını 3 günlük bir kamp için Van'da topladı. "Sivas'ın ötesine geçemiyorlar" söylemini tersine çevirmek isteyen CHP'nin bölgede hız verdiği bu çalışmaların CHP'ye katkı sağlayacağını düşünüyorum. Bölgede araştırma yapan Rawest yöneticileri ile yaptığım sohbetlerde CHP ve DEVA partisinin dikkatleri çektiğini bunların da oya dönüşebileceği beklentileri var.
AKŞENER'İN SİİRT ZİYARETİ ÇOK TARTIŞILDI
Millet İttifakı'nın en büyük ortağı İYİ Parti'nin de bölgede ziyaretleri oldu. Özellikle Akşener'in Siirt ve Batman ziyaretleri çok tartışıldı. Siirt ziyaretinde bir esnafın Akşener'e yönelik "Burası Kürdistan" çıkışı çok tartışıldı. Daha sonra bu esnaf gözaltına alındı. Akşener'in daha çok ekonomi vurgusu ile bölgeye yaptığı ziyaretler Kürt seçmen nezdinde çok fazla karşılık bulamadı. Çünkü Akşener'in bölgede yaptığı ziyaretler sırasında İYİ Partili bazı kurmaylar Ankara'da Demirtaş ve HDP aleyhine çok sert söylemlerde bulunuyordu.
CUMHUR İTTİFAKI İÇİN ZEHİR GİBİ BİR YIL OLDU
AKP ve MHP açısından bölgede 2022'nin çok iyi geçtiğini söyleyemeyiz. Van-İran sınırı üzerinden gelen Afgan göçmenler, bölgede artan ekonomik kriz, kayyum politikaları, AKP-MHP'nin bölgedeki temsilcilerinin tutumları nedeniyle Cumhur İttifakı için beklentileri karşılamayan bir yıl oldu. MHP Diyarbakır il başkanlığını kapattı. MHP Diyarbakır eski il başkanı Cihan Kayaalp cinsel istismar suçundan tutuklandı. Bölgede çok az oyu olan MHP'nin itibarını yerle bir eden bu istismar olayı sadece MHP'yi değil AKP'yi de çok zor durumda bıraktı. Bölgedeki bütün partiler bu yaşanan olaya sert tepki gösterirken AKP sessizliğini korudu. Sadece Diyarbakır'da değil bölgedeki birçok kentte AKP ve MHP'li yöneticiler çok tartışıldı. Örneğin AKP'nin Erzurum Milletveki Zehra Taşkesenoğlu hakkında yapılan iddialar Türkiye genelinde çok tartışıldı. 2022'yi bölgede pek de iyi geçirmeyen Cumhur İttifakı için 2023 çok da iyi geçmeyecek gibi. Bölgede yaptığım gözlemler AKP ve MHP'den kopan oyların CHP ya da DEVA partisine gideceği yönünde.
HDP'YE YÖNELİK BASKILAR VE YAKINLAŞMALAR ARTTI
Bölgede AKP ile birlikte en çok oy alan bir diğer parti ise HDP. HDP için ise önceki yıllardan çok farklı bir yıl oldu. HDP'ye kapatma davası açıldı. HDP'nin bölgedeki yöneticilerinin çoğu için siyaset yasağı istendi. HDP'nin bölgedeki il ilçe başkanları ve yöneticileri defalarca gözaltına alındı, birçoğu tutuklandı. HDP bu nedenle bölgede sık sık olağanüstü kongreler yapmak zorunda kaldı. HDP'li Semra Güzel'in vekiliği düşürüldü. Demirtaş ile uzun süre aynı koğuşta kalan HDP eski Hakkari milletvekili Abdullah Zeydan tahliye edildi. Yine rahatsızlığı nedeniyle uzun süredir hastanede kalamaz raporlarına rağmen tahliye edilmeyen Aysel Tuğluk serbest bırakıldı. İki siyasi cepheli Türkiye'de HDP oyları hayati öneme sahip oldu. Bu nedenle de HDP'ye yönelik ziyaretler arttı. HDP merkezli politikalar çoğalmaya başladı. Eski Başbakanlardan Mesut Yılmaz'ın meşhur "AB'nin yolu Diyarbakır'dan geçer" sözünün bir benzerini geçen sene ve bu sene için kullanabiliriz. Belki kısa vadede AB'nin yolu Diyarbakır'dan geçmeyebilir ama Türkiye iktidarının yolu kesin Diyarbakır'dan geçer diyebiliriz.
KÜRT BASIN KURULUŞLARINDA 25 GAZETECİ TUTUKLANDI
Birçoğu Diyarbakır ve Van'dan olmak üzere toplam 25 gazeteci tutuklandı. Mezopotamya Ajansı ve JIN News başta olmak üzere Kürt basın kuruluşlarına yönelik operasyonlarda tutuklanan gazeteciler için eylemler yapıldı. Basın örgütleri bu tutuklanmaları kınadı. Bitlis Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Gazeteci Sinan Aygün hakkında birçok soruşturma açıldı. Aygün 2022'nin son günlerinde ise yaptığı bir taciz haberi nedeniyle gözaltına alınıp tutuklandı. Tutuklanmasının üzerinden kısa bir süre geçtikten sonra bırakılan Aygün, "Sinan korktuğunuz haberleri yapmaya devam edecek" dedi.
Bölgede genel olarak en çok konuşulan ve tartışılan konular bunlardı. Bölgede kısa kısa kentlerde neler yaşandı bir de onlara bakalım. Diyarbakır'a genelde çok fazla değindiğimiz için Van'dan başlayalım.
VAN'DA 'YASAKLAR' VE 'MÜLTECİ' GÜNDEMİ YOĞUN OLDU
Van'da 2016'da ilan edilen gösteri ve yürüyüş yasakları 2022'de de devam etti. Bu yasaklar zaman zaman HDP'ye yakın gruplar, kadınlar ve sendikalara sert uygulanırken hükümete yakın gruplara ise sıkıntı çıkarılmadı. Van-İran sınırında binlerce göçmenin geçtiği iddiası ve servis edilen görüntüler üzerine Türkiye genelinde göçmen ve mülteci karşıtlığı çoğalmaya başladı. 3 Temmuz'da Van'ın Saray ilçesi kırsalında jandarmanın 'dur' ihtarına uymayıp kaçtığı öne sürülen minibüsün tekerlerine açılan ateş sonucu 1 çocuk hayatını kaybederken, 12 kişi yararlandı. Göçmenler üzerinden yapılan tartışmalar Türkiye siyasetinin de merkezine oturdu. Göçmen ve mültecilerin insani durumlarından çok Türkiye ekonomisi üzerinde öne sürdükleri etki tartışıldı. Önceki yılların en büyük krizlerinden biri olan Van-İran Kapıköy Sınır Kapısı ise kontrollü bir şekilde bazen açıldı bazen kapandı. Türkiye genelinde STK seçimleri yapıldı. Baro ve TSO seçimleri ise bölgede bazı kentlerde tartışmalı geçti. Van Ticaret ve Sanayi Odası seçimleri önceki yıllara göre çok tartışmalı bir şekilde yapıldı. Daha doğrusu yapılamadı. 3-4 farklı grubun yartıştığı seçimlerde son tura mevcut başkan Necdet Takva ile 2 dönem başkanlık yapmış olan Zahir Kandaşoğlu kaldı. İlk seçimleri Kandaşoğlu 10-9 kazansa da Takva'nın itirazı üzerine 1. grupta seçimin tekrarlanması kararı alındı. 1. grupta yapılan seçimi ise Necdet Takva kazandı ama oy kullanılan yere kurulan kameraların YSK'ya taşınması ile seçim iptal edildi. Ancak ilginç bir durum daha yaşandı. YSK birinci grup için verilen iptal kararını da iptal etti. Böylece Van'da TSO seçimleri 2022'de bitmedi ve 2023'e sarktı.
AYSEL TUĞLUK HASTALIĞI NEDENİYLE TAHLİYE EDİLDİ
HDP’li eski Van Milletvekili Aysel Tuğluk yakalandığı demans hastalığı nedeniyle tahliye edildi. Adli Tıp 3 kez “cezaevinde kalabilir” raporu vermişti. Aysel Tuğluk uzun kampanyalar ve tepkiler sonrası serbest bırakıldı.
BİTLİS'TE KUDUZ ALARMI
Bitlis'in Adilcevaz ilçesinde, sokak köpeklerinin ısırması sonucu kuduz tanısıyla tedavi gördüğü hastanede yaşamını yitiren 11 yaşındaki Mustafa Erçetin'in cenazesi, köyünde toprağa verildi. Cenazede fenalaşan aile üyelerine sağlık ekipleri müdahale etti.
BİTLİS'TE KÜRTÇE YASAĞI
Türkiye'nin birçok yerinde uygulanan Kürtçe yasaklarına Tatvan da eklendi. Tatvan Kaymakamlığı, 31 Mayıs’ta Tiyatro Mencel tarafından sahnelenmesi beklenen “Hay Lo Dîsa Tevlîhev Bû“ adlı tiyatro oyununu iptal etti. Sadece Kürtçe oyun değil yapılmak istenen Kürtçe konserler de iptal edildi.
KARS ESKİ BELEDİYE BAŞKANI AYHAN BİLGEN'DEN YENİ PARTİ
Kars Belediye Başkanı iken tutuklanan, çıkınca da HDP’den istifa eden Ayhan Bilgen Türkiye’nin Sesi Partisi’ni kurdu. Bilgen'in partiyi kurmasına yönelik HDP tabanından tepki geldi. Bilgen ile birlikte daha önce HDP içerisinde bulunmuş Müslüm Doğan gibi birkaç isim daha SES'e katıldı.
DERSİM'DE 2022 TARTIŞMALAR VE PROTESTOLARLA GEÇTİ
2021'de bir yıl içinde 23 orman yangınının yaşandığı Dersim'de 2022'de de orman yangınları çıkmaya devam etti. Dersim Belediye Başkanı Fatih Mehmet Maçoğlu ve halkın da müdahale ettiği yangınlar söndürülürken Dersim Valiliği ise sosyal medya paylaşımlarına tepki gösterdi. Dersim önceki yıllarda da birçok defa av tartışmaları ile gündeme gelmişti. Yoğun tepkiler üzerine sportif amaçlı alabalık yasağı da geldi. Ekonomik kriz Dersim ve ilçelerini de çok etkiledi. Komünist Başkan Maçoğlu da yaşanan ekonomik krizden nasiplerini aldıklarını vurguladı. Belediyenin bazı birimlerinde borçlar nedeniyle elektirikler kesilirken Maçoğlu da bu borçları ödeyemediklerini söyledi. Maçoğlu'na yönelik tepkiler de oldu 2022'de. Sütlüce Köyü'nde yapılması planlanan katı atık depolama tesisi 55 bin meşe ağacının yok olmasına sebep olacağı gerekçesiyle protesto edildi. Sadece Maçoğlu değil HDP'li meclis üyeleri de protesto edildi. Dersim, bu yapılan demokratik protestolarla bir kez daha örnek oldu.
AĞRI'DA HALK EKONOMİK KRİZE KARŞI SOKAĞA ÇIKTI
Ağrı'da 2022'nin ilk aylarında halk zamlara karşı sokağa çıktı. AKP'li Belediye Başkanı Savcı Sayan'ın başkanlık ettiği Ağrı'da tarihte belki de ilk defa zamlara karşı bu kadar kitlesel bir eylem yapıldı. Başkan Savcı Sayan, Ağrı'dan çok ulusal konularda yaptığı yorumlarla gündeme geldi. Bölgede ekonomik krize yönelik en kapsamlı protesto Ağrı'da yapılmışken Savcı Sayan'ın CHP'yi ekonomik politikalar üzerinden eleştirmesi de 2022'deki ilginç anektotlar arasında yerini aldı.
AĞRI'DA SAVCI SAYAN TARTIŞMASI
AKP'li Belediye Başkanı Savcı Sayan ile ilgili iddia ve tartışmalar 2022'de Ağrı'da en çok konuşulan konular arasında yer aldı. Savcı Sayan, uzun namlulu silah taşıyan kişilerle birlikte kent sokaklarında yürüdü. Bu görüntüler Türkiye genelinde çok tartışıldı. Ağrı Belediye Başkanı Savcı Sayan'ın talimatıyla Ağrı Belediyesi Başkan Yardımcısı Ahmet Tunç denetiminde bazı zincir marketlere mühür vurulmaya başlandı. Kent merkezinde bulunan Fırat Mahallesi ve 29 Ekim Caddesi’nde ikişer, 100. Yıl Mahallesi’nde bir olmak üzere bir zincir marketin 5 şubesinin kapısına kilit vuruldu.
Bir yılda o kadar çok şey yaşandı ki; 5 yılda yaşanacakları bir yıla sığdırdık diyebilirim. Belki de Avrupa'da 20 yılda yaşanacakları biz 1 yılda yaşadık. 2023 ise birçok gelişmeye gebe. Tarihi bir seçim olacak. Bu seçimin kaderini de bölgeden belirleyeceğiz. Kimsenin hayatını kaybetmediği, 2022'den daha az aksiyonlu bir yıl diliyorum.
