Ilgaz Gökırmaklı/NewsLabTurkey
Munzur Press, Dersim’in yanı sıra şu an ağırlıklı olarak Van, Diyarbakır, Elazığ, Batman, Siirt ve Bingöl olmak üzere sekiz ilde çalışan gazetecilerden gelen haberlere yer veriyor. Bu sayıyı 20’ye çıkarmak gibi bir hedefleri var; fakat Bidav, önlerinde ekipman ve bütçe eksikliği gibi aşmaları gereken engeller olduğunu söylüyor. Çok önemli bir eksiklik olduğunu düşündüğü diğer bir başlık ise eski muhabirlerin “ne olursa olsun değişmeyen alışkanlıkları.”
Mehmet Bidav ile Munzur Press’in hikâyesini, yerelde gazetecilik yapmanın zorluklarını -klişelere kapılmadan- tüm yönleriyle konuştuk.
Munzur Press’in uzun süredir gazeteci arkadaşıyla hayata geçirmeyi planladığı bir proje olduğunu söyleyerek söze başlıyor Mehmet Bidav. Projenin, 2019 yılında atılan ilk adımları Hollanda Büyükelçiligi’nden aldıkları fon desteğiyle daha da hızlanıyor. Öyle ki belirledikleri içerik sayısının çok daha fazlasına ulaşıyorlar iki ay gibi kısa bir süre içinde. Faaliyetlerine başlayan internet sitelerinden uzun bir süre sonra açtıkları Twitter hesaplarında ise Munzur Press’in yola çıkış amaçlarını, 16 Eylül 2022 tarihinde açtıkları Twitter hesaplarından ise şu şekilde duyurdular:
Munzur Press’e yaklaşık sekiz ilden 20 muhabir; yazı, haber ve video içerik gönderiyor. Bu 20 kişilik grupta 10 kadın muhabir ve eğitimlerine devam eden son sınıf gazetecilik öğrencileri veya yeni mezunlar var. “Esas amacım gençleri yetiştirmek. Deneyimli muhabirlerle, genç arkadaşlarımızı bir araya getirmek istiyoruz” diyerek genç gazetecileri teşvik etmeye çalıştıklarını söylüyor Bidav. Ayrıca tam zamanlı olarak üç kişinin çalıştığı Munzur Press ekibine katkı sağlayan muhabirlerin sayısını artırmak istediklerini belirtiyor. Hedeflerinin 20 ile yayılmak olduğunu ifade eden Bidav, içeriklerde de özgünlüğün peşinde olduklarını söylüyor: “Sıradan, her ajansta bulunabilen haberler yapmak istemiyoruz. Bize özel, özgün hikâyeler yapmak; tarihi, mitolojiyi haberleştirmek ve insan hikâyelerine odaklanmak istiyoruz. Bunlara ek olarak madenler, barajlar, orman katliamları başta olmak üzere doğa tahribine neden olan konulara odaklanmaya çalışıyoruz.”
Bu vesileyle, internet sitelerinde yer alan WhatsApp ihbar hattının nasıl işlediğini, bu ihbarları nasıl haberleştirdiklerini soruyorum. İlgili kişilere, kurumlara veya yetkililere sorup teyit almadan herhangi bir haberi yayınlamadıklarını; iddia, sanı veya sansasyonel herhangi bir içeriğe yer vermediklerinin altını çiziyor. Ayrıca deneyimli muhabirlerle çalıştıklarını, onların da bölgede güçlü bir iletişim ağı kurduklarını ekliyor.
NewsLabTurkey’in Seferihisar’da gerçekleşen yerel kuluçka programı mezunlarından Bidav, eğitim ve sonrasında devam eden mentorluk programlarının dijital gazeteciliğe ve günümüz gazetecilik koşullarını anlama konusunda faydalı olduğunu ise şöyle anlatıyor: “Eğitimler sayesinde gazeteciliğe dair daha güncel, daha realist, daha bilimsel bir bakış açısı kazandım. Teknolojik gelişmeleri analiz etme konusunda epey bir fayda sağladığını söyleyebilirim.”
“Bütçe eksikliği en büyük sorun”
“Ekonomik güvence veremiyoruz şu an muhabirlerimize. Biz bu güvenceyi sağlayamıyoruz.”
Bidav, bu sözlerle Munzur Press başta olmak üzere pek çok bağımsız haber mecrasının sorunlarından biri olan ekonomik sıkıntıları anlatmaya başlıyor. Şu an muhabirlerin teliflerini aldıkları fon bütçesinden karşıladıklarını, bunu da mümkün oldukça verimli kullanmaya çalıştıklarını; bu nedenle de seçici olmak zorunda kaldıklarını anlatıyor. Sadece fonlarla yürüyen bir gelir modelinin uzun soluklu olmayacağına inanan Bidav’ın Munzur Press’in geleceği için planları ise şöyle: “Önümüzdeki 6-7 ay içinde işleyen bir gelir modeli oturtmayı hedefliyoruz. Reklam alabileceğimiz, tanıtımlarımızı yapabileceğimiz bir kuruma dönüşmemiz gerekiyor. Bu nedenle, bir sosyal girişime hedefliyoruz.”
Mehmet Bidav (Fotoğraf: Kişisel arşiv)
Munzur Press’in mücadele ettiği zorlukları anlatmaya devam eden Bidav, aynı zamanda yerelde gazetecilik yapmanın sorunlarını da özetlemiş oluyor. Bahsettiği sorunlardan ilki, dijital medya çağının gerekliliklerini yerine getirebilen, yeni bir gazetecilik anlayışına sahip nitelikli eleman sorunu; sosyal medya araçlarını etkin kullanan, internet sitesi tasarımı konusunda yetkin, reklam ve pazarlama başlıklarında uzman eleman eksikliği yaşadıklarını söylüyor. Bu durum Munzur Press’in hedeflerine ulaşması konusunda karşılaştıkları en büyük engel. “Bu eksiklik nedeniyle çok iyi içerikler üretmemize rağmen haberlerimizi sunma ve ulaştırma konusunda zorluklar yaşıyoruz,” diyor.
Bidav’ın işaret ettiği bu sorunun devamı ve aslında bir anlamda kaynağı da olan diğer problem ise bütçe eksikliği. Bölgedeki insanların genel olarak yoksul olduğunu hatırlatan Bidav, bu nedenle teknik ekipman sağlama ya da ulaşım giderlerini karşılama gibi konularda zorlandıklarını ifade ediyor. Munzur Press olarak esas amaçları tüm bölgede hakim olan bir ağ haline gelmek ve böylece çalışanlarının tümüne telif ödeyerek sürdürülebilir bir gazetecilik ortamı sağlamak. “Şu an ağırlıklı olarak Van, Diyarbakır, Elazığ, Batman, Siirt ve Bingöl olmak üzere sekiz ildeki meslektaşlarımızın haberlerine yer verebiliyoruz. Hedefimiz 20 ile ulaşmak. Ancak gazetecilerin ekonomik olarak da desteklenmesi gerekiyor ki haberlerini üretmeye devam edebilsinler.”
“Eski muhabirlerin alışkanlarını değiştirmek çok zor”
Bidav’ın dikkat çektiği bir diğer önemli sorun ise yalnızca yerelde değil, Türkiye medya sisteminin genel bir sorunu olarak karşımıza çıkıyor. Sık sık örneklerini gördüğümüz bu sorun çağa ve yeni koşullara uyum sağlamaya pek de hevesli olmayan deneyimli gazeteciler. Düzenlenen eğitimlerin tüm gazeteciler için faydalı olduğunu ancak önemli olanın bu eğitimlerden öğrendiklerini mesleki pratiklerine uyarlamak olduğuna inanıyor Bidav. “Deneyimli” muhabirlerle ilgili durumu ise şöyle özetliyor:
“Eski muhabir ve gazetecilerin alışkanlıklarını değiştirmek çok zor. Ne anlatırsan anlat, birçok nedenden ötürü bildiklerini yapıyorlar. Habere takla attırıyorlar, bazı konuları haber yapıp bazılarını yapmak istemeyebiliyorlar, otosansür uyguluyorlar ya da aynı haberi birden fazla ajansa geçiyorlar. Bu durumun da başlıca nedeni ekonomik kaygılar olabiliyor ancak bunun da ötesinde kurumsallaşamamanın da etkileri olduğunu düşünüyorum.
“Muhabirlerimize güven sağlamak bizim sorumluluğumuz”
Buna rağmen birlikte çalıştıkları muhabirlerin “cesur” olduğuna inanıyor Bidav ve sorumluluğu bir kere daha üzerine almaktan çekinmiyor: “Otosansüre ya da sansür mekanizmasına karşı da sağlıklı ve sürdürülebilir, sonuç odaklı bir sistem oturtmamız gerekiyor.” Bunun yanı sıra toplum baskısının da başlı başına bir sorun olabileceğine işaret ediyor. Dersim özelinde toplumsal cinsiyet eşitsizliği odaklı sorunlarla karşılaşmadıklarını ancak bölgedeki diğer illerde bu eşitsizliğin önemli bir sorun olduğunu söylüyor.
Munzur Press’in yayın koordinatörü olarak muhabirlerine kurumsal açıdan güven sağlamak gibi bir sorumluluğu olduğunu söyleyen Bidav, Türkiye’nin bulunduğu şartlar gereği bunun çok da kolay olmadığını belirtiyor. Dezenformasyon Yasası’nı örnek gösteren Bidav, her şeye rağmen gazeteciler olarak görevlerinin “Demokrasi, özgürlük, insan hakları ihlalleri ve özellikle bölgede yaşanan çevre sorunlarını dile getirmek” olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Tüm bunları konuşmak, çözüm üretmek, gündeme getirmek de demokratik bir düzene hizmet eden şeyler. Biz de bunlar için çalışıyoruz.”
Bidav’ın dikkat çektiği bir diğer önemli nokta ise habere yönelik ilginin azalması. “İnsanlar artık çabuk tüketebilecekleri, çarpıcı ve kısa içeriklere yöneliyor, kısa sürede gündemi yakalamak istiyor,” diyen Bidav’a göre “kötü” ve “olumsuz” haberler de okurların ilgisinin azalmasına neden oluyor. Bu tarz haberlerin kitleleri karamsarlığa sürüklediğini düşünen Bidav, daha ilgi çekici, mizahi yönüyle de üslubu gelişmiş haberlere yer vermeleri gerektiğini ancak henüz bunu başaramadıklarını söylüyor. Bidav, Munzur Press genelinde toplamda 250 bin okura ulaştıklarını; en çok tıklanan haberin ise 15 bin gösterimle “Dersim’de ‘Komünizm’in Belediyecilikle İmtihanı” başlıklı kendi imzalı köşe yazısı olduğunu iletiyor.
Gazetecilikte işbirliğinin önemi
Sosyal medya platformlarının, haberlerin daha geniş kitlelere ulaşması için önemli bir alan yarattığına inanan Bidav, Munzur Press’in sosyal medya hesaplarını açma konusunda geç kaldıklarını ancak buna rağmen izlenme ve takip edilme oranlarının iyi gittiğini söylüyor. Paylaştıkları verilerden başlıcaları şöyle: Munzur Press’in Instagram hesaplarının büyük bir kısmını kadınlar oluşturuyor. Facebook’ta okur kitlesinin 35-65 yaş arasında yoğunlaştığı görülüyor. Ayrıca veriler bazı yazarlara ve muhabirlere göre de değişiyor. Bidav, kendi köşe yazılarının yanı sıra Arîn İnan Arslan’ın köşe yazılarının okunma oranının iyi olduğunu iletiyor.
Gazeteciliğin hızla değiştiği bu dönemde, işbirliğine dayalı gazetecilik ve haberler de mesleğin gelecek trendlerinden biri kabul ediliyor. Nitelikli araştırmalar ve iyi hikâyeler çıkarmak isteyen gazeteciler ve kurumlar işbirliği yapmaktan çekinmiyor. Yerelde kurumlar ve muhabirler arası işbirliği nasıl diye sorduğum Bidav, sahada dayanışmadan ziyade mesleki rekabetin daha fazla ön planda olduğunu söylüyor. Yerelde henüz büyük bir dayanışma ağını kuramadıklarını da belirten Bidav, NLTR Yerel Kuluçka Programı vesilesiyle kendi aralarında bir ağ oluşturduklarını söylüyor: “Kendi aramızda bir dayanışma kültürü oluşturduk. Birbirimizin haberlerini paylaşıyoruz, takip ediyoruz, destek oluyoruz. Bunu daha güçlü bir hale getirmek istiyoruz. Yerelde çalışan gazeteciler için bir nevi bir zorunluluk bu dayanışma hali.”
