Alican YILDIRIM / İSTANBUL
Türkiye, Walk Free adlı uluslararası insan hakları kuruluşunun Küresel Modern Kölelik Endeksi’nde beşinciliğe yükseldi. Kuruluşun 2018’de hazırladığı son raporda Türkiye 48. sırada yer alıyordu. Bu, aradan geçen beş yılda büyük bir gerilemeye işaret ediyor.
Avustralya merkezli uluslararası insan hakları kuruluşu Walk Free'nin katkılarıyla hazırlanan Küresel Kölelik Endeksi'nde Türkiye 5'inci sırada yer aldı. Çarşamba günü yayımlanan endekste, 2021'de 49,6 milyon kişinin “modern köle” olarak yaşadığına, bu rakamın 2016'da 10 milyon olduğuna dikkat çekildi. "Modern kölelik" ile kastedilen kişinin tehdit, şiddet, zorlama, aldatma ve/veya gücün kötüye kullanılması nedeniyle reddedemeyeceği veya terk edemeyeceği istismar vakaları...
Bu yıl Walk Free'nin endeksinde Türkiye’nin üzerinde yer alan ülkeler yalnızca Kuzey Kore, Eritre, Moritanya ve Suudi Arabistan oldu.
Rapora göre Türkiye’de 1,3 milyon modern köle var. Kişi başına düşen modern köle açısından dünyada 5. sırada yer alan Türkiye, toplam modern köle sayısında da ilk 10’da yer alıyor. Türkiye aynı zamanda Avrupa ve Orta Asya bölgesinde modern köleliğin en sık görüldüğü ülke oldu. 2011’den beri bu alanda çalışan Walk Free, raporun Türkiye’yle ilgili kısmında, Türk hükümetinin modern köleliğe karşı önlem almak için en az adım atan ülkelerden olduğunu belirtti.
Rapora göre Türkiye’deki modern köleliğin en büyük nedenleri siyasi kutuplaşma, kadın haklarındaki gerileme, insan hakları savunucularına yönelik baskılar, azınlıklara karşı ayrımcılık, Suriye savaşının etkileri ve göçmenler ve LGBTİ topluluğunun yeterince korunamaması olarak gösteriliyor. Türkiye’deki 1,3 milyon modern köle, zorla çalıştırma, zorla cinsel sömürü, çocukların cinsel sömürüsü, zorla evlendirme ve organ ticareti kapsamında ele alınıyor.
Walk Free, Türkiye’ye çeşitli önerilerde bulunarak, modern kölelikle mücadelede atılması gereken adımları sıraladı.
Raporun bazı önemli detayları;
• Rapora göre Türkiye’deki Suriyelilerin yarısı yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Bu durum onları modern köleliğe karşı savunmasız hale getiriyor.
• Türkiye’de zorla çalıştırmaya en çok maruz kalan gruplar arasında göçmen ve sığınmacılar yer alıyor. Özellikle inşaat, tarım, ev işçiliği ve tekstil sektörlerinde zorla çalıştırıldıkları tespit ediliyor.
• Zorla cinsel sömürüye en çok maruz kalan kesim ise Suriyeli kadınlar ve kız çocukları. Özellikle dul kadınlar hedef alınıyor ve bunun üzerinden para kazanılıyor.
• Türkiye’de çocukların cinsel istismarına yönelik önlemlerin yetersiz olduğu, Suriyeli çocukların kamplarda bu tür olaylara maruz kaldığına dair bulgular olduğu belirtiliyor.
• Türkiye’de resmi veriler olmamasına rağmen, araştırmalara göre 20-24 yaş arası kadınların yüzde 15’i çocuk yaşta zorla evlendirilmiş. Suriyeli ailelerin Türk erkeklerle kızlarını evlendirmeye zorladığına dair bulgular var.
• Organ ticaretine dair resmi veri olmamasına rağmen, polis operasyonlarına dayanarak organ ticaretinin Türkiye’de var olduğu, özellikle Suriyelilerin maddi zorluklar nedeniyle organlarını satmak zorunda kaldığı belirtiliyor.
• Türkiye’ye yönelik tavsiyeler, modern kölelikle ilgili verileri geliştirmek, yasal düzenlemeler yapmak, ayrımcılıkla mücadele etmek gibi konularda yoğunlaşıyor.
• Türkiye’nin Modern Kölelik Endeksi’ndeki sıralaması son yıllarda hızla geriledi. 2018’de 48. sırada yer alan Türkiye, 5 yılda 43 sıra birden gerileyerek 5. sıraya yerleşti. Bu, ülkede insan hakları ve demokrasinin giderek zayıfladığına işaret eden önemli bir gösterge.
• Türkiye, modern köleliğe karşı önlem almak için en az çaba gösteren ülkeler arasında gösteriliyor. 2009’daki Ulusal Eylem Planı halen güncellenmedi.
• Türkiye’de modern köleliğin en önemli nedenleri arasında sayılan unsurların başında siyasi kutuplaşma ve kadın haklarında yaşanan gerileme geliyor. Bu durum, kadınların ve dezavantajlı grupların istismara açık hale gelmesine neden oluyor.
• Rapora göre Türkiye’de kayıt dışı olarak çalışan 1,5 milyon Suriyeli var. Bu durum, onların çalışma hayatında sömürüye maruz kalmalarına yol açıyor. Ayrıca evlenme yaşı 18 olmasına rağmen, 20-24 yaş arası kadınların yüzde 15’i çocuk yaşta evlendirilmiş.
• Raporda vurgulandığı üzere, modern köleliğe maruz kalan 1,3 milyon kişinin büyük kısmını kadınlar, çocuklar, göçmenler ve mülteciler oluşturuyor. Bu, Türkiye’deki cinsiyet eşitsizliğini ve savunmasız gruplara yönelik ayrımcılığı gösteren önemli bir bulgu.
• Organ ticareti ve silahlı çatışmalarda çocukların kullanılması da Türkiye’deki insan hakları ihlallerinin vahametini ortaya koyan unsurlar arasında sayılabilir.
Raporda ortaya konulan veriler, Türkiye’nin modern kölelik konusunda acil önlem alması gerektiğini ortaya koyuyor. Aksi halde ülkenin uluslararası arenadaki itibarı ve demokratik standartları daha da zedelenecektir.
